Om effectiever en succesvoller te werken, moeten organisaties in de bouw hun eigen piramide omdraaien en de werkvloer centraal stellen. Dat is de mening van Roel van Leeuwen, zelfstandig maatvoerder in de bouw én bestuurder bij de nieuwe coöperatie van afbouwbedrijven, de Afbouw Alliantie. Alweer ruim een jaar geleden verenigden hij en drie andere ZZP’ers op het gebied van massieve scheidingswanden zich in dit initiatief. Ik vroeg hem waarom en wat andere bedrijven van hun aanpak kunnen leren.
“De laatste jaren zijn de verschillende disciplines in de bouw compleet versplinterd. De communicatie op de werkvloer is hierdoor uiteengevallen en het is veel moeilijker geworden om de verschillende werkzaamheden goed op elkaar aan te sluiten. Door deze fragmentatie is de cultuur op de werkvloer bovendien zeer egocentrisch geworden, waardoor fouten niet meer opgemerkt worden en de faalkosten door het dak heen schieten. Ongeveer een jaar geleden was de maat voor ons vol en voelden we ons niet meer goed bij deze werkwijze. Toen hebben we samen besloten dat het tijd was voor verandering.”
Verandering is een mooi woord. Maar wat betekent dit precies voor jullie?
“Het grootste problemen in de manier van werken die ik eerder heb geschetst is de hiërarchie. Werk wordt tegenwoordig door een hoofdaannemer uitbesteed aan een onderaannemer en die brengt dit inclusief de risico’s weer onder bij ZZP’ers. Omdat laatstgenoemden over het algemeen individualisten zijn, verliezen ze de motivatie om verantwoordelijkheden op zich te nemen. Het is immers hun eigen winkeltje niet meer. Onze alliantie draait dit daarom om. Geen hiërarchische structuren maar de eigen wil van onze leden staat centraal. We nemen daarom ook gezamenlijk beslissingen. Ieder lid wordt door deze manier van werken ten volle benut en staat zeer gemotiveerd op de werkvloer.”
Zo’n aanpak vraagt er wel om dat de samenwerking onderling tot in de puntjes geregeld is. In de bouw is dit juist vaak een dilemma.
“Klopt. Voor een goede samenwerking op de werkvloer moeten onze vaklieden over een aantal extra eigenschappen beschikken. Ze moeten bijvoorbeeld meer verantwoordelijkheid willen nemen. Daarnaast is werken met een pull-planning na een LEAN planning essentieel om het werk goed te laten verlopen. Maar juist omdat de ZZP’ers door onze samenwerkingsvorm zo verbonden zijn met het bedrijf en de projecten, blijkt dat geen probleem. Het omdraaien van de piramide is de sleutel tot ons succes.”
Leg uit, wat bedoel je met dit omdraaien?
“Normaal gesproken bestaat de piramide van boven naar onder uit de top, het middenkader en de werkvloer. Maar omdat alles zich uiteindelijk op de werkvloer afspeelt, is het veel verstandiger om dit om te draaien. Door de werkvloer centraal te zetten en alle functies eromheen faciliterend hieraan te maken, krijg je een beter proces met minder fouten. Belangrijk hierin vind ik de gelijkwaardigheid van middenkader en werkvloer. Als je op deze manier langdurig werkt en niet eenmalig op één project, zal er een leerproces ontstaan waardoor het bouwproces telkens wordt verbeterd.”
Dat klinkt mooi op papier. Maar wat heeft dit jullie in de praktijk opgeleverd?
“We zijn een jong bedrijf en eind vorig jaar pas gestart met ons eerste grote project, 121 woningen in Alphen aan den Rijn. Maar nu al merken we dat alle betrokken partijen profijt hebben bij onze aanpak. Voor de aannemer scheelt het vooral dat de verantwoordelijke vaklieden op het project ook daadwerkelijk bevoegd zijn om beslissingen te nemen. Deze korte lijntjes werken sneller en prettiger dan heen en weer bellen van en naar allerhande leidinggevenden.”
“Voor ons als ZZP’ers is het pure winst dat we de onderaannemer niet ‘groot’ maken maar ons eigen bedrijf op de kaart kunnen zetten. Ik hoef niet uit te leggen dat deze ZZP’ers hierdoor extra gemotiveerd zijn om hun werk goed te doen. Voor de eindgebruiker is het natuurlijk prettig als een project volgens planning en zonder opleverpunten opgeleverd wordt. Dit kan je volgens mij niet bereiken door de vaklieden hiërarchisch aan te sturen en continu te controleren. Maak ze deel uit van het geheel en laat ze hun verantwoordelijkheid nemen. Dat betekent: geen controles meer en een stuk minder opleverpunten!”
De toekomst ziet er dus zonnig uit voor de Afbouw Alliantie?
“Daar ben ik van overtuigd. In de nabije toekomst zullen ketens meer en meer met elkaar gaan én moeten samenwerken. Om dit succesvol te doen is vertrouwen een absolute must en moet iedere schakel eigenaarschap nemen. ZZP’ers hebben echter geen zin meer om hiërarchisch aangestuurd te worden. Daarom is onze manier van werken, waarbij de piramide omgedraaid wordt, onmisbaar. Bij ons maken vakmensen namelijk direct deel uit van het succes van het bedrijf, waardoor ze juist wél gemotiveerd aan de slag gaan. De vernieuwing die nodig is, moet kortom van onderuit de keten komen.”
Hiërarchie bestaat niet voor niets. Wat gebeurt er als jullie straks 100 leden hebben?
“Zo’n groei zou mooi zijn, maar dat is niet onze doelstelling. Integendeel zelfs, het nieuwe groot is straks klein: flexibele, hechte en sterk samenwerkende teams kunnen veel meer en veel sneller bereiken. Komt die groei er toch? Dan gaan we in projectteams verder die goed met elkaar kunnen samenwerken en die gefaciliteerd worden door de coöperatie. Er zijn immers ook voordelen van schaalvergroting voor ZZP’ers: verzekeringen, telefoonkosten, autokosten. Ook de continuering van werk is redelijk gewaarborgd op die manier. En dat is natuurlijk één van de uitgangspunten voor het ontstaan van de alliantie.”