In de Zuid-Hollandse vestingstad Gorinchem wordt momenteel de nieuwe wijk Hoog Dalem gebouwd. Het eerste deelplan Fort Ruigenhoek is onlangs opgeleverd. Hier valt meteen het enorme contrast tussen de binnen- en buitenrand van het project op. Door slim gebruik van keramiek gaf architect Piet Goud van BDG Architecten Ingenieurs Almere de buitenzijde een donker en robuust uiterlijk dat aansluit op het landschap. De binnenzijde heeft juist een lichte, schilderachtige uitstraling.
“Gorinchem ligt aan de Waal en de Linge en maakt als vestingstad deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie”, vertelt Goud. “Stadswallen lagen vroeger als een beschermende ring om het hart van de stad. Van hieruit is schil voor schil verder gebouwd. Zo zijn er binnen Gorinchem een aantal jaarringen ontstaan. Hoog Dalem is in feite de volgende schil, waarbij de insteek is om deze niet hard te maken maar juist de interactie met het landschap aan te gaan.”
Omvangrijk project
Hoog Dalem is een omvangrijk project van zo’n 1.400 woningen. Het stedenbouwkundig plan is daarom opgedeeld in diverse deelgebieden met elk een eigen karakter. Aan de noord- en zuidzijde zijn dat gebieden die ‘de eilanden’ worden genoemd. “De noordelijke eilanden hebben een rationele vorm, die refereert aan de grootschaligheid en verkaveling van het landschap aan de noordzijde van het plan. Deze eilanden zijn naar buiten gericht en omkaderd door vaak strakke taluds.”
Fort Ruigenhoek maakt deel uit van wat de zuidelijke eilanden worden genoemd. Deze eilanden hebben juist een meer organische vorm, refererend aan het natuurlijke rivierenlandschap. “De forten en de stadswallen gebruikten vroeger landschappelijke middelen, al dan niet gecombineerd met bebouwde elementen, om grenzen en verdedigingslijnen te vormen. Dat principe wordt ook hier weer gebruikt. Grondwallen met hagen houden de woningen enigszins verscholen voor de buitenwereld. De bebouwing is introvert, met een robuuste buitenrand die een lommerrijk binnengebied omsluit.”
Robuuste uitstraling door keramiek
Voor die robuuste uitstraling zijn de gevels uit donkere bakstenen (Rhône exclusief) opgetrokken. Vanaf de eerste verdieping is de gevel aan de buitenrand bekleed met vlakke dakpannen type Actua in een donkere, matte leikleur. Goud: “De basisvorm van de woningen, met een lessenaarskap die aan de buitenzijde als verticale gevel doorloopt tot op de eerste verdieping, benadrukt het naar binnen gerichte karakter van de bebouwing. Aan de buitenzijde wilden we daarom een heel markante maar tegelijkertijd ingetogen rand creëren. Vlakke pannen lenen zich hier perfect voor omdat je hierbij geen afwijkend gekleurde voegen ziet. Zo krijg je een mooi egaal kleurbeeld. Op de eerste verdieping hebben we vervolgens op regelmatige afstanden gemetselde vensterkaders geplaatst, die uitzicht bieden over de groenwal. Op de tweede verdieping is de dakpangevel voorzien van verticale raamstroken, in een strakke ritmiek die doet denken aan de manier waarop bij forten de spaarzame gaten in de wanden zijn geplaatst.”
Meedenken
“Bij de keuze van de dakpannen is er nauw samengewerkt met fabrikant Wienerberger. “Met dakpannen van keramiek heb je een beperkte speling, terwijl het dakvlak waarop deze pannen zijn gemonteerd gebogen loopt door de tapse vorm van de plattegronden. Speciaal voor dit project heeft Wienerberger daarom de profilering van de dakpannen iets aangepast, zodat ze op een mooie manier te monteren zijn. Ze hebben bovendien meegedacht over een goede oplossing voor de verschillende dak- en gevelaansluitingen.”
Contrast benadrukken
De woningen hebben aan de binnenzijde een gevel met wit geschilderde bakstenen en een fraaie detaillering met verholen goten. De overige woningen van Fort Ruigenhoek zijn gebouwd met rode Heukelom bakstenen en rustiekrode Datura vlakmodel pannen van keramiek. Deze woningen hebben juist dakoverstekken en erkers die de gebouwcontouren verzachten. Goud: “Bij dit introverte plan hoort een duidelijk verschil tussen binnen en buiten. Voor de buitenrand hebben we daarom gekozen voor stenen en pannen die qua kleur goed in het landschap passen en in het groen opgenomen worden. De binnenkant is juist heel fris en licht, om dit contrast te benadrukken.”
Echte duurzaamheid
Het gebruik van keramische bouwmaterialen sluit prima aan bij de duurzame doelstellingen van Hoog Dalem en Fort Ruigenhoek. “Wat betreft energieverbruik, voldoen deze woningen aan de laatste standaarden. Voor verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van aardwarmte en –koelte en de woningen zijn goed geïsoleerd. Maar echte duurzaamheid begint natuurlijk bij het maken van een prettige woonomgeving, waar mensen met veel plezier langdurig willen wonen.” Dankzij een robuuste, krachtige architectuur en slim gebruik van keramisch materiaal geeft de buitenste ring het wijkje daadwerkelijk het karakter van een beschutte en comfortabele plek, waarbinnen dit mogelijk is.
Dit artikel is eerder verschenen in Wienerberger Vision, het inspiratiemagazine over keramisch bouwen van Wienerberger.
De headerfoto ‘Gracht rond Ruigenhoek‘ valt onder het copyright van E. Dronkert.
Leave a Reply